രാമക്ഷേത്ര വാർഷികവും ഇന്ത്യൻ സാമൂഹിക സാംസ്കാരിക ഘടന നേരിടുന്ന വെല്ലുവിളികളും
മുതിർന്ന പത്രപ്രവർത്തകനും എഴുത്തുകാരനുമായ നളിൻ വർമ്മ ‘സൂര്യനു കീഴിലുള്ളതെല്ലാം’ എന്ന തലക്കെട്ടിൽ ദി ഐഡമ്മിലെഴുതുന്ന കോളം തുടരുന്നു. ഈ കോളത്തിലെ നാലാമത്തെ ലേഖനമാണിത്.
“ഹരേരാമ ഹരേരാമ; രാമ രാമ ഹരേ ഹരേ
ഹരേ കൃഷ്ണ ഹരേ കൃഷ്ണ; കൃഷ്ണ കൃഷ്ണ ഹരേ ഹരേ”
വടക്കേ ഇന്ത്യയിൽ ഭഗവാൻ രാമനോടും കൃഷ്ണനോടുമുള്ള തീഷ്ണമായ ഭക്തിയോടെ ഗ്രാമവാസികൾ കൂട്ടത്തോടെ ഈ പുരാതന ഗീതം ആലപിക്കുന്നത് ഒരു സാധാരണ കാഴ്ചയാണ്. മിക്കപ്പോഴും ഇലത്താളവും ധോലക്കും അകമ്പടിയാക്കിക്കൊണ്ടാണ് നഗര- ഗ്രാമ ചത്വരങ്ങളിൽ ഈ കൂടിച്ചേരലുകൾ നടക്കുക. ഉത്തർപ്രദേശ്, ബീഹാർ, ഹരിയാന, മധ്യപ്രദേശ്, രാജസ്ഥാൻ, ഡൽഹി എന്നീ ഉത്തരേന്ത്യൻ സംസ്ഥാനങ്ങളിൽ ഒക്കെ ഈ കാഴ്ച സ്ഥിരമായി കാണാനാവും. അഷ്ടജം എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഈ ഒത്തുചേരലുകളിൽ ഗ്രാമവാസികൾ 8 സംഗീത ഗ്രൂപ്പുകളിലായി 24 മണിക്കൂറിലധികം നേരം ഈയൊരു ഗീതം ആലപിക്കുന്നതായി കാണാം. ഈ സമ്പ്രദായത്തിന്റെ ഉത്ഭവം വ്യക്തമല്ലെങ്കിലും പ്രസവം, വിവാഹം, ഉത്സവങ്ങൾ മറ്റ് മതപരമായ പരിപാടികൾ തുടങ്ങിയ പരിപാടികൾക്കിടയിലാണ് ഈ അഷ്ടജങ്ങൾ പ്രധാനമായും സംഘടിപ്പിക്കപ്പെടുക.
അവധി, ബ്രജ്, ഭോജ്പുരി, മഗാഹി, വജ്ജിക, അംഗിക തുടങ്ങിയ ഭാഷാഭേദങ്ങളിലെ പ്രാദേശിക നാടോടി കഥകൾ രാമ – രാവണ, കൃഷ്ണ-കംസ പുരാണകഥകളുടെ അഭിനയങ്ങൾ ഉൾപ്പെടുന്നവയാണ്. പിന്നീടുണ്ടായ ഇസ്ലാമിക ഭക്തിസൂഫി പ്രസ്ഥാനങ്ങളുടെ ആവിർഭാവം ഈ സാംസ്കാരിക പരിതസ്ഥിതിയെ കൂടുതൽ വൈവിധ്യവൽക്കരിക്കുകയും ഇസ്ലാമിക നായകന്മാരെയും സംഗീതജ്ഞരെയും നാടോടി ഗായകരെയും ഈ പാരമ്പര്യത്തിലേക്ക് ഉൾപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്തു.
രാമനും കൃഷ്ണനും ഇവരെ സംബന്ധിച്ച് ആരാധ്യ പാത്രങ്ങൾ മാത്രമായിരുന്നില്ല. ആ രണ്ട് ബിംബങ്ങൾ ജീവിതത്തെ തന്നെ മുന്നോട്ടു നയിക്കുന്ന അവിഭാജ്യ ഘടകങ്ങളായിരുന്നു. പ്രസവ സമയത്ത് സ്ത്രീകൾ ‘ ദശരഥ് കെ ചാർ ജോ ലാലൻവ ആംഗൻവാ ഖേലെ ‘ പാടുമ്പോൾ, മരണസമയത്ത് അവർ ‘രാം നാം സത്യ ഹേ’ (രാമൻ എന്നാൽ സത്യമാണ്) എന്ന് മന്ത്രിക്കുന്നു. നാടോടികഥകളും നാടകങ്ങളും സംയോജിപ്പിച്ച് നടത്തുന്ന രാംലീലയിലൂടെയും (രാമനുമായി ബന്ധപ്പെട്ടത്) രാസലീലയിലൂടെയും (കൃഷ്ണനുമായി ബന്ധപ്പെട്ടത്) ഈ ആരാധന പാത്രങ്ങളെ സുഖവും ദുഃഖവും സന്തോഷവുമെല്ലാം അനുഭവിക്കുന്ന സാധാരണ മനുഷ്യ ജീവിതങ്ങളായി തന്നെയാണ് ചിത്രീകരിക്കുന്നത്. അങ്ങനെയാണ് ഈ ബിംബങ്ങൾ ഭക്തി സമൂഹത്തിലേ ചിരന്തന സാന്നിധ്യമായി മാറിയത്.
ഈ സാംസ്കാരിക പരിസരത്തിലെ മുസ്ലിം ഹിന്ദു സൗഹൃദവും എടുത്തു പറയേണ്ടതാണ്. എൻറെ ജന്മനാടായ ബീഹാറിൽ നിരവധി തവണ നേരിട്ടുകണ്ട, അനുഭവിച്ച കാഴ്ചയാണ് ഹിന്ദു ആൺകുട്ടികൾ പ്രതിനായകരായ രാവണനെയും കംസനെയും അവതരിപ്പിക്കുന്നതും മുസ്ലിം ആൺകുട്ടികൾ നായകരായ കൃഷ്ണനെയും രാമനെയും അവതരിപ്പിക്കുന്നതും. അതുപോലെ മുഹറം വേളയിൽ ഹിന്ദു സ്ത്രീകൾ ഇസ്ലാമിക നായകനായ ഹുസൈന്റെ ബഹുമാനാർത്ഥം വിലാപ ഗാനങ്ങൾ ആലപിക്കുകയുംചെയ്തിരുന്നു. ഇവരെല്ലാം ഇവയെല്ലാം ഒരു പ്രദേശത്തിൻറെ മുഴുവൻ സാംസ്കാരിക സമന്വയമാണ് ഉയർത്തിക്കാട്ടിയത്.
മുഹറത്തിന്റെ വേളയിൽ എൻറെ ഗ്രാമത്തിൽ സ്ഥിരമായി ഞാൻ കണ്ടിരുന്ന ഒരു കാഴ്ച താസിയ ഘോഷയാത്രയിൽ എൻറെ മുത്തശ്ശിക്ക് ഉണ്ടായിരുന്ന നിർണായക സ്വാധീനവുമായി ബന്ധപ്പെടുത്തിയുള്ളതാണ്. താസിയക്ക് വിട പറയുമ്പോൾ അയൽപക്കത്തെ മുസ്ലിം സ്ത്രീകൾക്കൊപ്പം എന്റെ മുത്തശ്ശി പാടിയത് ഇന്നും എൻറെ കാതുകളിൽ മുഴങ്ങുന്നു:
“ദേ രേ ദാദി, ലവാങ് കെ ചരിയാ,മെയിൻ ചലോൻ കർബാൽ കോ”
(യുദ്ധത്തിന് പോകുന്നതിനു മുമ്പ് ഹുസൈൻ വിടവാങ്ങൽ സമ്മാനമായി മുത്തശ്ശിയോട് ഒരു ഗ്രാമ്പു ചോദിക്കുന്നതാണ് ഗാനത്തിന്റെ സന്ദർഭം)
ഈയൊരു സാംസ്കാരിക ഐക്യം കബീർ, ദാദു, തുകാറാം, റയ്ദാസ്, റസ്ഖാൻ തുടങ്ങിയ സന്യാസി കവികളുടെ സംഭാവനയല്ല, മറിച്ച് അരിസ്റ്റോട്ടിൽ പറഞ്ഞതുപോലെ മനുഷ്യർ സമൂഹത്തിൽ സന്തോഷവും സഹവർത്തിത്വവും തേടുന്ന ‘സാമൂഹിക മൃഗങ്ങളാണെന്ന (Social Animals) ആശയത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ സ്വാഭാവികമായി ഉരുത്തിരിഞ്ഞുണ്ടായതാണ്. ഈ കവികൾ തങ്ങളുടെ കൃതികളിൽ ഈ ഐക്യം നിരീക്ഷിക്കുകയും ആഘോഷിക്കുകയും ചെയ്തുെവെന്നുമാത്രം.
സമന്വയ സംസ്കാരം തകർക്കുന്ന മോദി ശൈലി
2014ൽ അധികാരത്തിലേറിയ നരേന്ദ്ര മോദി സർക്കാർ, രാഷ്ട്രീയ സ്വയംസേവക് സംഘിൻ്റെ ഹിന്ദുത്വ അജണ്ട സമൂഹത്തിൻറെ സർവ്വ മേഖലകളിലും വ്യാപിപ്പിക്കാനും അതിൻറെ അധീശത്വം സ്ഥാപിക്കാനും അതിനായി ഹിന്ദുത്വ കൂട്ടുകെട്ടിന്റെ പ്രവർത്തകരെ എല്ലാ മേഖലകളിലും നിർണായക സ്ഥാനത്ത് അവരോധിക്കാനും ഒക്കെ നിരന്തരം ശ്രമങ്ങൾ നടത്തി വരികയാണ്. തങ്ങളുടെ വിഭാഗീയ അജണ്ടയ്ക്ക് അനുശ്രുതമായി ഇന്ത്യൻ സാമൂഹിക സാംസ്കാരിക മൂല്യങ്ങളെ പുനർ വ്യാഖ്യാനിക്കാനുമുള്ള ഒരു വേദിയായി തങ്ങളുടെ ഭരണത്തെ മാറ്റുകയും ചെയ്തു കഴിഞ്ഞു.
32 വർഷത്തിലേറെ മുന്നോട്ടു നീക്കിയ രാമജന്മഭൂമി പ്രസ്ഥാനത്തിന്റെ തുടർച്ച തന്നെയാണ് ഈ പുതിയ ഭരണകാലം. 1992 ഡിസംബറിൽ ഹിന്ദുത്വ തീവ്രവാദികൾ ബാബറി മസ്ജിദ് തകർത്തത് ഈ വിഭാഗീയ രാഷ്ട്രീയത്തിലെ പ്രധാന നാഴികക്കല്ലായിരുന്നു. അങ്ങനെ അയോധ്യയിൽ അരങ്ങേറിയ മൂർത്തമായ ഒരു വിധ്വംസക പ്രവർത്തനത്തിലൂടെ വ്യാപിപ്പിച്ച മുസ്ലിം വിരുദ്ധ വിദ്വേഷം കൂടുതൽ വ്യാപിപ്പിക്കാനുള്ള ശ്രമങ്ങളാണ് കഴിഞ്ഞ 10 വർഷത്തെ മോദി ഭരണത്തിൽ നിന്നുണ്ടായത്.
2024 ജനുവരി 22ന് അയോധ്യയിൽ പുതുതായി നിർമ്മിച്ച രാമക്ഷേത്രത്തിന്റെ പ്രതിഷ്ഠാന ചടങ്ങിലെ രക്ഷാധികാരിയായുള്ള പ്രധാനമന്ത്രി മോദിയുടെ നിറസാന്നിദ്ധ്യം, മതേതര ഇന്ത്യയുടെ ഭരണഘടനാ ലംഘനത്തിന്റെയും ഹിന്ദുത്വയുടെ വിദ്വേഷ പ്രചാരണങ്ങളുടെ അടിവരയിടലിന്റെയും അടയാളപ്പെടുത്തലാണ്.
സംഘപരിവാറിന്റെ ഈ തീവ്രവാദം അഴിഞ്ഞാടുന്ന ഇന്ത്യയിലെ ഇന്നത്തെ വിഷലിപ്തമായ ആവാസ വ്യവസ്ഥയിൽ എന്ത് ധൈര്യത്തിലാണ് ഒരു അബ്ദുള്ളയ്ക്ക് രാമനായി രാംലീലയിൽ പ്രകടനം നടത്താനാവുക? എന്ത് ധൈര്യത്തിലാണ് രാം ചന്ദർ “തു ഹി റാം ഹേ, തു ഹി റഹീം ഹേ” (നിങ്ങൾ റാമും റഹിമുമാണ്,ഒന്നാണ്) എന്ന ആഹ്വാനം പുറപ്പെടുവിക്കേണ്ടത്!
2014 മുതലുള്ള, പ്രത്യേകിച്ച് ഉത്തർപ്രദേശ് പോലുള്ള ജനസാന്ദ്രതയുള്ള സംസ്ഥാനങ്ങളിലെ തുടർച്ചയായ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് വിജയങ്ങൾ ബിജെപിയുടെ ഈ വർഗീയഭ്രാന്തിന്റെ തീക്ഷ്ണത വർധിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. സമന്വയ ഇന്ത്യയെ തകർത്തെറിഞ്ഞിട്ടാണെങ്കിലും തങ്ങളുടെ വർഗീയ അജണ്ട നിലനിർത്താനുള്ള ഉപകരണമായി ജനവിധികളെ വ്യാഖ്യാനിക്കുകയാണ് സംഘപരിവാറും അതിൻറെ രാഷ്ട്രീയ മുഖമായ ഭാരതീയ ജനതാ പാർട്ടിയും. തീർച്ചയായും ഈ പോക്ക് ആശങ്ക ഉളവാക്കുന്നതാണ്.
2024ലെ തിരഞ്ഞെടുപ്പ്: ഒരു സാമൂഹിക സാംസ്കാരിക പരിഷ്കരണം
പക്ഷേ, 2024 ജനുവരി 22ന് അയോധ്യയിൽ നടന്ന പ്രതിഷ്ഠാന ചടങ്ങിൽ സവിശേഷമായ ഒരു പുരോഹിത സ്ഥാനം തനിക്ക് തന്നെ കൽപ്പിച്ചു നൽകിയ നരേന്ദ്ര മോദി, 2025 ജനുവരിയിൽ പുതിയ രാമക്ഷേത്രത്തിന്റെ ഒന്നാം വാർഷിക കാലയളവിൽ ഒരു മിതസമീപനമാണ് സ്വീകരിക്കുന്നത് എന്നതും ശ്രദ്ധേയമാണ്. പ്രതിഷ്ഠാന വാർഷികത്തിന്റെ ഭാഗമായി ഉത്തർപ്രദേശ് മുഖ്യമന്ത്രി യോഗി ആദിത്യനാഥ് നടത്തിയ ജലാഭിഷേകത്തെ മോദി തന്റെ എക്സ് ഹാൻഡിലിലൂടെയുള്ള ആശംസകളിലൂടെ മാത്രമായി ഒതുക്കുന്നത് നാം കണ്ടു.
ഈയൊരു അടവ് മാറ്റത്തിന് കാരണമെന്ത്?
ഈ ചോദ്യത്തിനുത്തരം സംഘപരിവാറിന്റെ ‘ഹിന്ദു രാഷ്ട്ര’ പ്രഭവ കേന്ദ്രങ്ങളായ പ്രത്യേകിച്ച് ഉത്തർപ്രദേശിലെ, അയോധ്യ, വാരണാസി, മധുര, എന്നിവിടങ്ങളിലെ 2024ലെ ലോക്സഭ തെരഞ്ഞെടുപ്പിലെ ബിജെപിയുടെ പ്രകടനത്തിൽ നിന്നുതന്നെ കണ്ടെത്താനാകും.
ഉത്തർപ്രദേശിലെ ബിജെപി സീറ്റുകളുടെ എണ്ണം 33 ആയി ചുരുങ്ങിയതോടെ, ആ സംസ്ഥാനത്തെ തങ്ങളുടെ പ്രത്യയശാസ്ത്ര ശക്തികേന്ദ്രമായി പരിപോഷിപ്പിച്ച പാർട്ടി എന്ന നിലയിൽ ശക്തമായ തിരിച്ചടി തന്നെയാണ് ബിജെപി നേരിട്ടത്. വിനായക് ദാമോദർ സവർക്കറുടെ കാഴ്ചപ്പാടിൽ വേരൂന്നിയ, ഒരു രാഷ്ട്രീയ പരിതസ്ഥിതി സ്ഥാപിക്കാനുള്ള ആർഎസ്എസിന്റെ കേന്ദ്രബിന്ദുവായ ഫൈസാബാദ് – അയോധ്യയിലുണ്ടായ ബിജെപിയുടെ പരാജയം അവർക്ക് അതിലും അസ്വസ്ഥതയുളവാക്കുന്നതായിരുന്നു.
വാരണാസിയിലെ ആദ്യ നാല് റൗണ്ട് വോട്ടെണ്ണലിലെ വോട്ട് ശതമാനം നരേന്ദ്രമോദിയിലും ഒരു ഭയമുളവാക്കിയിരുന്നു. ഫൈസാബാദ് – അയോധ്യയിലെ തോൽവിയും മറ്റു മണ്ഡലങ്ങളിലെ മോശം പ്രകടനവും സംഘപരിവാറിനെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം ഒരു പുതിയ തിരിച്ചറിവായിരുന്നു. ബിജെപിയോട് അനുഭാവം പുലർത്തുന്നവർ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് തന്ത്രത്തെ കുറ്റപ്പെടുത്തിയെങ്കിലും തെറ്റുപറ്റിയത് വളരെ ആഴത്തിൽ സംഘപരിവാറിന്റെ പ്രത്യയശാസ്ത്രത്തിൽ തന്നെയാണെന്ന വ്യാഖ്യാനവും സംഘപരിവാറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പല കേന്ദ്രങ്ങളിൽ നിന്നും ഉയരുന്നുമുണ്ട്.
തുടർച്ചയായ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് വിജയങ്ങളുടെ ആഘോഷത്തിൽ മുഴുകി, രാമന്റെ പ്രതിച്ഛായയിൽ നിന്നും പ്രചോദനം ഉൾക്കൊള്ളുമ്പോൾ സംഘപരിവാർ സാധാരണക്കാർക്കിടയിൽ ഉടലെടുക്കുന്ന നിശബ്ദമായ അസംതൃപ്തിയെ അവഗണിച്ചിരുന്നു. രാംലീലയിൽ രാമന്റെ വേഷം കെട്ടിയാടാൻ അനുവദിക്കാത്ത ഒരു അബ്ദുളിന്റെ വേദനയോ താസിയ ഘോഷയാത്രയിൽ ഹദ്ര – ഹുദ്രി വേഷമണിയാൻ സാധിക്കാത്ത ഒരു രാംചന്ദറിന്റെ ദുഃഖമോ അവർക്ക് കാണാനായില്ല. തെരുവുകളിൽ ‘ജയ് ശ്രീറാം’ എന്ന ആക്രോശവുമായി നടക്കുന്ന ഹിന്ദുത്വ കലാപകാരികൾക്ക് ഒരിക്കൽ സമുദായങ്ങളെ ഒന്നിപ്പിച്ച “ഹരേ റാം, ഹരേ കൃഷ്ണ”, “സീതാ റാം സീതാ റാം” എന്നീ ഗാനങ്ങൾ ഇന്ന് അന്യമായിരിക്കുന്നു.
അമിതആത്മവിശ്വാസത്തിൻ്റെ മൂർത്തി മദ് ഭാവമായി മാറിയ മോദിയുടെയും അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുയായികളുടെയും ചിത്രങ്ങൾ മാത്രം സൂക്ഷ്മമായി പകർത്തുന്നതിനിടയിൽ സാധാരണക്കാരായ ജനങ്ങൾക്കിടയിൽ നിന്ന് വളർന്നു വന്നുകൊണ്ടിരുന്ന സാമൂഹിക ഐക്യത്തിൻ്റെയും സഹവർത്തിത്വത്തിൻ്റെയും ആശയങ്ങളെയും ഈ ആശയങ്ങൾ സമ്പുഷ്ടമാക്കുന്ന ജീവിതം വീണ്ടെടുക്കാനുള്ള ആഗ്രഹങ്ങളെയും മുഖ്യധാര മാധ്യമങ്ങളും അവഗണിക്കുക തന്നെ ചെയ്തു.
ഈ ജനകീയ പ്രതിരോധത്തിന്റെ ശബ്ദമാണ് അയോധ്യയിലും വാരണാസിയിലും ഉത്തർപ്രദേശിലും ദൃശ്യമായ ബിജെപിയുടെ തകർച്ചയ്ക്കാധാരം. ഒരിക്കൽ തങ്ങളുടെ സാമൂഹ്യ ജീവിതത്തെ നിർവചിച്ച സ്നേഹത്തിന്റെയും സഹവർത്തിത്വത്തിന്റെയും ബന്ധത്തെ ഭിന്നിപ്പിച്ച ഒരു രാഷ്ട്രീയ വിഷസർപ്പത്തെ നിരസിച്ചു കൊണ്ട് ജനങ്ങൾ ഒരു തിരുത്തലിന് തയ്യാറായാവുന്നത്തിൻ്റെ സൂചന തന്നെയായിരുന്നു 2024ലെ ഉത്തർപ്രദേശ് ലോകസഭാ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് ഫലങ്ങൾ.
അയോധ്യയിലെ രാമക്ഷേത്ര പ്രതിഷ്ഠയുടെ ഒന്നാം വാർഷികം സ്വല്പം പതിഞ്ഞ സ്വരത്തിലാണ് നരേന്ദ്രമോദി അടക്കമുള്ള സംഘപരിവാർ നേതാക്കൾ ആചരിക്കുന്നത് എങ്കിലും അവരുടെ ഭരണത്തിന്റെയും രാഷ്ട്രീയ നീക്ക്ങ്ങളുടെയും രൂപഭാവങ്ങൾ എപ്പോൾ വേണമെങ്കിലും തീവ്ര ഹിന്ദുത്വത്തിന്റെ കരാള രൂപങ്ങൾ കൈവരിക്കാം എന്ന് കഴിഞ്ഞ മൂന്നര പതിറ്റാണ്ടിന്റെ ഇന്ത്യൻ രാഷ്ട്രീയം നമ്മെ ഓർമിപ്പിക്കുന്നുണ്ട്. അതുകൊണ്ടുതന്നെ 2024ലെ ലോകസഭാ തിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ ഉത്തർപ്രദേശിലെ ജനങ്ങളിൽ നിന്ന് ഉയർന്നുവന്ന തിരുത്തൽ പ്രക്രിയ ശക്തിപ്പെടുത്താനുള്ള ഉത്തരവാദിത്വം എല്ലാ മതേതര ശക്തികൾക്കുമുണ്ട്. ആ ഉത്തരവാദിത്വം നിറവേറ്റാൻ ഇന്ത്യയിലെ മതനിരപേക്ഷ ശക്തികൾക്ക് ആവുമോ? രാമ ക്ഷേത്രത്തിൻറെ ഒന്നാം വാർഷികം കടന്നു പോകവേ ഈ ചോദ്യവും അതിനുള്ള ഉത്തരവും ഒരേസമയം ഒരു സാധ്യതയെയും വെല്ലുവിളിയെയും അടയാളപ്പെടുത്തുന്നു.
